Η ΔΙΩΡΥΓΑ ΚΑΙ Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΗΣ ΠΟΤΙΔΑΙΑΣ

 

                 Η διώρυγα στην Ποτίδαια της Χαλκιδικής υπάρχει από τα αρχαία χρόνια όταν η διάνοιξη της έγινε το 315 π.χ. από τον Κάσσανδρο. Κατά την βυζαντινή περίοδο ονομαζόταν '' Πόρτες '' και έτσι ονομάζεται από τους κατοίκους της περιοχής μέχρι και σήμερα.

Κατά μήκος της διώρυγας είχε κατασκευαστεί τείχος μήκους 1200 μέτρων σε ευθεία γραμμή από τον Θερμαϊκό κόλπο έως τον Τορωναίο κόλπο.

Ως τμήμα ενός αμυντικού έργου δέχτηκε πολλές επισκευές μεταξύ του 3ου αι. και του 15ου αι.μ.χ.. Στο μέσον περίπου του διατειχίσματος βρισκόταν η μοναδική πύλη της οχύρωσης  διαστάσεων 8,90 Χ 6,10 μέτρων πάνω από την οποία υψώνονταν ένας ισχυρός πύργος.

Η πύλη είχε άνοιγμα 2,40 μ. και φαίνεται ότι καλυπτόταν από πλινθόκτιστη κάμαρα. Σήμερα από το συγκρότημα του πύργου της πύλης διατηρούνται μόνο η ισόγεια στάθμη καθώς και το κάτω τμήμα του ανώτερου ορόφου. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικά βυζαντινά μνημεία της Χαλκιδικής.

 Την δεκαετία του 1960 διαφαινόταν επιτακτική η ανάγκη για την κατασκευή μιας σύγχρονης γέφυρας η οποία θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες των μεταφορών  και του ολοένα αυξανόμενου τουριστικού ρεύματος. Το 1966 πραγματοποιήθηκε η μελέτη για την κατασκευή της γέφυρας με ορίζοντα ολοκλήρωσης του έργου το 1970 και λίγο αργότερα ξεκίνησε η κατασκευή. Υπήρξαν όμως σοβαρά κατασκευαστικά προβλήματα, λόγω του ότι χρησιμοποιήθηκαν παλιά υλικά με αποτέλεσμα την κατάρρευση της γέφυρας χωρίς ευτυχώς να υπάρξουν θύματα. Ο κατασκευαστής υποχρεώθηκε να την ξαναφτιάξει. 

Σήμερα η γέφυρα έχει επεκταθεί και αποτελεί ένα πολύ σημαντικό έργο για την περιοχή αφού εξυπηρετεί καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου εκατοντάδες χιλιάδες μετακινήσεις των ντόπιων κατοίκων αλλά και των επισκεπτών.

                             Απρίλιος 2021

                                                                               Κείμενο και φωτογραφίες: Σάκης Μπιλέτσιος

Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑ ΦΩΚΑΙΑ.

 

            Ο πέτρινος αυτός πύργος δεσπόζει στην κορυφή του λόφου που βρίσκεται στο λιμάνι της Νέας Φώκαιας στην χερσόνησο της Κασσάνδρας Χαλκιδικής. Δεν είναι γνωστή η χρονολογία κατά την οποία κτίστηκε αλλά ως πιο πιθανή, θεωρείται αυτή του έτους 1407 όταν ο αυτοκράτορας Ιωάννης Παλαιολόγος παραχώρησε αυτή την έκταση στη μονή του Αγίου Παύλου του Αγίου Όρους.

 Οι διαστάσεις του πύργου είναι 7 Χ 7 μέτρα ενώ το ύψος του είναι 17 μέτρα. Είναι ο μοναδικός ανάμεσα σε αρκετούς ακόμη πύργους που διατηρείται σήμερα έως τις επάλξεις της κορυφής του. Κτίστηκε με υλικά αρχαίων οικημάτων που ήταν διάσπαρτα στην περιοχή για την προστασία του μετοχίου της μονής του Αγίου Παύλου. Δίπλα του ακριβώς υπάρχει ο ναός των Α. Αποστόλων που χτίστηκε το 1868. Επίσης κάτω από τον πύργο υπάρχουν διάφορα ευρήματα που χρονολογήθηκαν τον 17ο αιώνα.

Κατά τους προϊστορικούς χρόνους στο ίδιο σημείο είχε αναπτυχθεί οικισμός που χρονολογείται γύρω στο 5000 π.χ.  Άκμασε για σχεδόν 3000 χρόνια μέχρι την εποχή του χαλκού. Φαίνεται όμως από διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα ότι μετά από πολλές καταστροφές, κατά την περίοδο του 1000 π.χ. δεν υπήρχε πλέον εκεί καμμιά ανθρώπινη δραστηριότητα.

Κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές του 1996 στις έρευνες ανακαλύφθηκε στο εσωτερικό του πύργου ένα στρώμα πυρκαγιάς που αποδίδεται χρονολογικά στο 1821 όταν πυρπολήθηκε κατά την διάρκεια της επανάστασης. Είναι γνωστό άλλωστε ότι εκεί είχε εγκαταστήσει το αρχηγείο του ο αρχηγός της επανάστασης στην Χαλκιδική Εμμανουήλ Παππάς.

                                                                                 Απρίλιος 2021

                                                           Κείμενο και φωτογραφίες : Σάκης Μπιλέτσιος

Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΟΥΡΑΝΟΥΠΟΛΗΣ

 

Είναι ένα επιβλητικό κτίσμα που η ύπαρξη του αναφέρεται πρώτη φορά σε έγγραφο του 1344 αλλά μάλλον πρέπει να ήταν παλιότερο αφού η συγκεκριμένη περιοχή ανήκε από το 1018 στο μετόχι της μονής Βατοπεδίου. Στον χώρο γύρω από τον πύργο υπήρχαν κι άλλα βοηθητικά κτίσματα όπως  ο αρσανάς του πύργου και η αποβάθρα που χτίστηκε το 1865 αλλά καταστράφηκε αργότερα. Υπήρχαν ακόμη κι άλλα κτίρια όπως αποθήκες , αχυρώνες, ελαιουργείο, το χαλκαδιό και το κολληγάδικο. Στον ημιυπόγειο χώρο του αρσανά φυλασσόταν η λέμβος του μετοχίου ενώ στο ημιανώγειο  υπήρχαν αποθήκες. Ο επάνω όροφος κατοικούνταν.

Το 1585 ένας ισχυρός σεισμός προκάλεσε σοβαρές ζημιές που όμως αποκαταστάθηκαν στη συνέχεια. Πιθανόν να πυρπολήθηκε το 1821 κατά την διάρκεια της καταστολής της επανάστασης στη Χαλκιδική από τους Οθωμανούς αλλά το 1858 άρχισαν εκτεταμένες επισκευαστικές εργασίες, που έδωσαν στον πύργο τη σημερινή του μορφή.

Το ξύλινο εσωτερικό του πύργου καθώς και στέγη κατασκευάστηκαν τον19ο αιώνα. και το 1924 μετά την ανταλλαγή πληθυσμών, στους χώρους του εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την περιοχή της Προποντίδας της Μικράς Ασίας οι οποίοι και ίδρυσαν την Ουρανούπολη.

Την ίδια εποχή ήρθε στην περιοχή και το ζεύγος των αγγλο-αυστραλιανής καταγωγής Joice και Sydney Loch, οι οποίοι ως μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων παρείχαν βοήθεια στους πρόσφυγες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Εγκαταστάθηκαν στον πύργο και πρόσφεραν ουσιαστική βοήθεια και στους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής και αργότερα και στους σεισμοπαθείς του μεγαλου σεισμού που έπληξε την περιοχή το 1932.

   

Για περισσότερα από 50 χρόνια ( ο Sydney Loch πέθανε το 1954 ) πρόσφεραν σπουδαίο κοινωνικό έργο στους κατοίκους της Ουρανούπολης. Έγραψαν βιβλία για την ιστορία της περιοχής και περιποιήθηκαν τον πύργο. Η Joice Loch αναβίωσε στους χώρους του πύργου την κατασκευή χειροποίητων χαλιών εξασφαλίζοντας έτσι οικονομικούς πόρους στις νεαρές γυναίκες του χωριού.

            

 Ο πύργος σήμερα έχει αποκατασταθεί πλήρως από την 10η εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων και λειτουργεί ως μουσείο. Στέκεται εκεί αιώνες τώρα ανεμοδαρμένος αλλά πάντα αγέρωχος, μαρτυρώντας μια συναρπαστική πορεία των ανθρώπων που διαδραμάτισαν την ιστορική διαδρομή του στον χρόνο.

 Απέναντι από την Ουρανούπολη βρίσκεται το νησί της Αμμουλιανής η ιστορία του οποίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την περιοχή και την ιστορία της.

 

 Η περιοχή της ανατολικής Χαλκιδικής , όπως και ολόκληρη η Χαλκιδική είναι ένας πολύ όμορφος τόπος με πλούσια ιστορία και πολιτισμό.

                                                          Απρίλιος 2021

                                                         Κείμενο & φωτογραφίες : Σάκης Μπιλέτσιος 

                               Απαγορεύεται η αναδημοσίευση κειμένου η φωτογραφιών χωρίς την έγγραφη                                                                 συναίνεση του δημιουργού.