ΤΟ ΠΕΤΡΙΝΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΒΑΤΟΝΙΑΣ

           Οι πληροφορίες που υπάρχουν για το συγκεκριμένο γεφύρι δεν είναι ούτε πολλές ούτε λεπτομερείς. Έχει όμως πολιτιστική και ιστορική σημασία για την τοπική κοινότητα και τους επισκέπτες της περιοχής. Πολλά πέτρινα γεφύρια χτίστηκαν στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο κατά την βυζαντινή περίοδο αλλά και παλιότερα, λειτουργώντας ως σημαντική υποδομή για τις μεταφορές και το εμπόριο. Το συγκεκριμένο πέτρινο γεφύρι μπορεί να θεωρηθεί σύμβολο της περιοχής ενταγμένο σε ένα σύνολο διαφόρων κατασκευών της ίδιας χρονικής περιόδου. 

   

Βρίσκεται στις νοτιοδυτικές παρυφές του ορεινού - ημιορεινού τοπίου της κεντρικής Χαλκιδικής με στίγμα 40.36518 μοίρες γεωγραφικό πλάτος και 23.36388 μοίρες γεωγραφικό μήκος. Το γεωλογικό ανάγλυφο της περιοχής σχηματίζεται από λόφους χαμηλού υψομέτρου σε συνδυασμό με αρκετούς χειμάρρους και ρέματα ανάμεσά τους.

Σύμφωνα με γεωλογικά στοιχεία του ΙΓΜΕ στην συγκεκριμένη περιοχή εκτείνεται η γεωτεκτονική Περιροδοπική ζώνη σε πλάτος από 10 έως 20 χιλιόμετρα δημιουργώντας εντυπωσιακούς σχηματισμούς στην επιφάνεια του εδάφους.

Διακρίνονται ιζήματα ψαμμιτικής προέλευσης νεογεννούς ηλικίας ( τελευταία 25 εκατομμύρια χρόνια περίπου ). Γλυπτά που δημιούργησε η φύση λόγω της έντονης δράσης του νερού και του ανέμου στο πέρασμα του χρόνου. Παρατηρώντας προσεκτικά μπορούμε να διακρίνουμε την οριζόντια παρουσία στρωμάτων με κροκάλες ανάμεσα στις ριζοειδείς μορφές διάβρωσης της επιφάνειας του εδάφους.

Είναι γνωστό ότι από τον 9ο αιώνα έως και τον 15ο αιώνα μ.χ. το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων της Χαλκιδικής αποτέλεσε τα κτήματα των μονών του Α. Όρους. Έτσι δημιουργήθηκαν τα λεγόμενα μετόχια. Μετόχι θεωρούνταν το κτήμα μιας μονής που βρισκόταν εκτός της περιοχής της και μέτοχοι ήταν όλοι οι μοναχοί γι' αυτό και η ονομασία Μετόχι.

Στην καθέδρα κάθε μετοχίου υπήρχαν οχυρωματικά έργα όπως ένας πύργος και βοηθητικά κτήρια όπως σπίτια, αποθήκες, σταύλοι, εργαστήρια και ένας ναός. Υπήρχαν όμως και εγκαταστάσεις έξω από την καθέδρα για τους λαϊκούς μισθωτούς εργάτες οι οποίοι ονομάζονταν κολλήγες.

Οι πύργοι σε όλες τις καθέδρες λειτουργούσαν και ως το τελευταίο καταφύγιο σε περίπτωση που κινδύνευε να εκπορθηθεί ένα μετόχι από τους επιτιθέμενους εισβολείς. Ο αριθμός τους τους έφτανε τους 70 σε όλη τη Χαλκιδική κατά τον 14ο αιώνα.

Μέχρι το 1821 καταστράφηκαν οι περισσότεροι αλλά διασώζονται τα συντρίμμια τους. Οι πύργοι της Ουρανούπολης και της Ν. Φώκαιας, για παράδειγμα,  διασώζονται και συντηρούνται, υψώνοντας μετά από πολλούς αιώνες ακόμη το ανάστημα τους στις ίδιες θέσεις που κατασκευάστηκαν.

Παράλληλα με τα οχυρωματικά έργα των μετοχίων, κτίστηκαν και αρκετά πέτρινα γεφύρια καθώς και δρόμοι που ήταν ζωτικής σημασίας για τη σύνδεση διαφορετικών περιοχών και την διευκόλυνση του εμπορίου και των ταξιδιών.

Χρησιμοποιώντας το πέτρινο γεφύρι της Βατόνιας οι ταξιδιώτες εκείνης της μακρινής εποχής μπορούσαν να διαβούν ευκολότερα και με ασφάλεια τον διερχόμενο ποταμό Σάνδανο, ( όπως ήταν το αρχαίο όνομά του ), η τον χείμαρρο των Ρεσετνικίων, όπως ονομαζόταν κατά την βυζαντινή περίοδο και κατά την διάρκεια της περιόδου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι πηγές του ποταμού βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή των Ζερβοχωρίων του Παλαιοκάστρου και του Πολυγύρου. Στη διαδρομή του προς τη θάλασσα ενώνεται με πλήθος άλλων χειμάρρων και ρυακιών.

Φαίνεται ότι έχει χρησιμοποιηθεί ένα είδος κονιάματος στο χτίσιμο του γεφυριού αλλά ήδη οι φθορές που έχει υποστεί στο πέρασμα του χρόνου είναι εμφανείς στον τοίχο της νότιας πλευράς.

Στην πραγματικότητα ο ποταμός αυτός είναι ένας χείμαρρος ,αφού τους θερμούς μήνες του χρόνου στερεύει. Οι εκβολές του βρίσκονται στην περιοχή κοντά στον Α. Μάμαντα στον Τορωναίο κόλπο. Η διαδρομή που ακολουθεί προς την θάλασσα περνά δίπλα από τον οικισμό της Νέας Ολύνθου και αυτό του προσέδωσε ένα ακόμη όνομα : Ολύνθιος !!

Το πέτρινο γεφύρι της Βατόνιας παραμένει άγνωστο στους περισσότερους και βρίσκεται σε μια απομονωμένη και δυσπρόσιτη αγροτική περιοχή στα νοτιοδυτικά του Πολυγύρου. Η πρόσβαση σε αυτό είναι πολύ δύσκολη και μπορεί να γίνει μόνο μετά από αρκετό περπάτημα σε κακοτράχαλους δρόμους. Έχει υποστεί πολλές φθορές αλλά φαίνεται να αντέχει στον χρόνο....

Στην περιοχή κοντά στις όχθες του ποταμού φυτρώνουν διάφορα είδη της ντόπιας χλωρίδας. Εδώ μία Anemone coronaria η Ανεμώνη η στεφανωματική. Κάτω ένα Petrosedum sediforme  που φυτρώνει ανάμεσα στους βράχους.

 

Κείμενο και φωτογραφίες

Σάκης Μπιλέτσιος

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς έγγραφη άδεια.

ΜΑΡΤΙΟΣ 2024