ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΙΣΤΟ ΤΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ

Νοέμβριος..ο μήνας της μετάβασης από το φθινόπωρο στον χειμώνα. Η μέρες τελειώνουν γρήγορα καθώς η νύχτα πέφτει νωρίς το απόγευμα σκεπάζοντας τα πάντα με το πέπλο της. Στα στενά σοκάκια της παλιάς πόλης του Πολυγύρου μερικά σπίτια μιας άλλης εποχής αντιστέκονται ακόμη στη φθορά του χρόνου που είναι αμείλικτος.

Το φώς της μέρας θαμπό ακόμη και στο καταμεσήμερο, ιδανικό για μερικές φωτογραφίες με μαλακό φωτισμό ανάλογο με την ατμόσφαιρα της εποχής που διανύουμε. Παρά την εγκατάλειψη τα παλιά οικήματα διατηρούν ακόμη την αίγλη μιας άλλης εποχής περασμένης που οι νεότεροι δεν γνώρισαν.Σιωπηλα στέκουν εκεί και κρύβουν την δική τους ιστορία καθώς και των ανθρώπων που κάποτε έζησαν σε αυτά.

Μια ομάδα αδέσποτων γατιών έχει βρει καταφύγιο στην περιοχή,καθώς τίποτα σχεδόν στα εγκατελειμένα παλιά σπίτια δεν μπορεί να αποτρέψει την είσοδο τους σε αυτά. Τα όμορφα αιλουροειδή έχουν επιλέξει αυτή την περιοχή να ζούν μπαινοβγαίνοντας παντού με μεγάλη ευκολία.

Κάτω από τους γκρίζους ουρανούς του φθινοπώρου και με τον κρύο χειμώνα να βρίσκεται στον ορίζοντα, μια βόλτα στα στενά δρομάκια της παλιάς πόλης του Πολυγύρου μπορεί πάντα να ''ζεστάνει'' την ψυχή.

Κείμενο και φωτογραφίες : Σάκης Μπιλέτσιος Απαγορεύεται η αναδημοσίευση μέρους η ολόκληρης της δημοσίευσης, χωρίς την έγγραφη άδεια του δημιουργού. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2023

                                   ΤΟ ΠΕΤΡΙΝΟ ΓΕΦΥΡΙ ΣΤΟ ΓΟΜΑΤΙ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 

          Καθώς ξεκινούσε ο 11ος αιώνας μ.χ. ξεκινούσε η ύστερη Βυζαντινή περίοδος ( 1204 - 1453 ) με μια σειρά γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην  ''Ρωμανία ". Η  Δ΄ σταυροφορία των Λατίνων στις 13 Απριλίου  του 1204 δημιούργησε το σημαντικότερο ίσως μέχρι τότε γεγονός για την αυτοκρατορία αφού η Κωνσταντινούπολη και το κέντρο της αυτοκρατορίας χάθηκαν για πρώτη φορά από τους Βυζαντινούς καθώς καταλύθηκαν για τα επόμενα 57 χρόνια από τους Λατίνους. Πολύ πριν τον Μέγα Κωνσταντίνο  είχε γίνει η απόδοση πλήρων πολιτικών δικαιωμάτων σε κάθε κάτοικο της αυτοκρατορίας.  Έτσι στον Ελλαδικό χώρο, ο όρος "Ρωμαίος " ήταν δηλωτικός μόνο της κρατικής - πολιτικής οντότητας ενώ οι άνθρωποι  του στην καταγωγή τους εθνικά ήταν Έλληνες. Κατά τη χρονική αυτή περίοδο της Λατινοκρατίας δημιουργήθηκαν Ελληνικά βασίλεια επηρεάζοντας έτσι την πορεία της βυζαντινής αυτοκρατορίας καθώς έγινε εισαγωγή φεουδαρχικών στοιχείων σε όλους τους τομείς της βυζαντινής ζωής. Τη σταδιακή εξασθένιση των δομών του βυζαντινού κράτους αφενός και τη μείωση των εδαφών του από τις Τουρκικές εισβολές αφετέρου ακολούθησε η πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας στα χέρια των Οθωμανών το 1453, οπότε και τοποθετείται το τέλος της Βυζαντινής περιόδου. Αυτή  ήταν η γενικότερη εικόνα εκείνης της ιστορικής περιόδου όπου χρονικά τοποθετείται η κατασκευή του πέτρινου γεφυριού για την διάβαση του "Ψυχρού ποταμού " (το όνομα του ποταμού αναφέρεται και από τον Αριστοτέλη στην αρχαία εποχή )  κοντά στο Γομάτι. 

Ιστορικά αναφέρεται ότι ένας στρατηγός της βυζαντινής αυτοκρατορίας ονομαζόμενος Γόρματος η Γόματος είχε την ευθύνη για περιοχή της Λήμνου όπου οι κάτοικοι ενός χωριού που υπήρχε εκεί με το όνομά του , αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν εξαιτίας των συχνών πειρατικών επιδρομών για να γλυτώσουν. Ένας αριθμός από αυτούς κατέφυγε σε άλλη ασφαλέστερη περιοχή του νησιού ενώ κάποιοι άλλοι έφτασαν στην βόρεια Χαλκιδική και εγκαταστάθηκαν σε μια δασώδη και δυσπρόσιτη περιοχή στους πρόποδες του όρους Κάκκαβος. Ασφαλείς πλέον εκεί έκτισαν το νέο τους χωριό που ονόμασαν Γομάτι  η "Χώρα του Γόματου ", ερείπια του οποίου διασώζονται μέχρι σήμερα σε κοντινή απόσταση από τον νέο οικισμό. Η μεταφορά και εγκατάσταση του σύγχρονου Γοματίου έγινε μετά τον ισχυρότατο σεισμό του 1932 ο οποίος κατέστρεψε ολόκληρες περιοχές της βόρειας Χαλκιδικής.

Γραπτές πηγές αναφέρουν ότι έως τον 9ο αιώνα η "Χώρα του Γόματου " αποτελούσε μέρος του Αγίου Όρους . Υπήρχε η μονή της Παναγίας του Γομάτου  με την " Καθέδρα των γερόντων ".

Η αρχαιολόγος Ιουλία Βοτοπούλου μεταξύ άλλων αναφέρει ότι σε αυτή την περιοχή υπήρξε η αρχαία πόλη  Άσσηρα.

Φαίνεται λοιπόν ότι από το βυζαντινό αυτό χωριό γινόταν η διέλευση των ταξιδιωτών στην νότια - κεντρική Χαλκιδική. Την περίοδο 1000 - 1300 μ.χ κτίστηκε αυτό το πέτρινο γεφύρι για να διευκολυνθεί η διέλευση των ανθρώπων από και προς το Άγιο Όρος και την Θεσσαλονίκη.

Σύμφωνα με  έγγραφο ( 108,109  Λαύρα ΙΙ 1321, Ιβήρων αρ.εγγ. 39, έτος 1071 ) η οδός αυτή υπήρχε από τα χρόνια της κλασσικής περιόδου και ήταν χαρακτηρισμένη ως "Βασιλική οδός ". Η θέση στην οποία είναι κατασκευασμένο το πέτρινο γεφύρι ήταν μία από τις πιο κατάλληλες για την διέλευση του "Ψυχρού ποταμού " κατά τους χειμερινούς μήνες όταν ο ποταμός γινόταν σχεδόν αδιάβατος λόγω των πολλών όγκων νερού αλλά και των φερτών υλικών που παρασύρονταν όταν έβρεχε πολύ η έλιωναν τα χιόνια στις πλαγιές του Κάκκαβου.

Το γεφύρι είναι ένα από τα πιο παλιά Βυζαντινά πέτρινα γεφύρια στη Μακεδονία. Είναι τρίτοξο με οξύκορφες καμάρες και έχει μήκος 20μ, πλάτος 3μ, ύψος 3μ και άνοιγμα του μεγάλου τόξου 7μ. Το μικρότερο τόξο έχει άνοιγμα 4μ. Το δεύτερο ( ανατολικό ) μικρότερο τόξο ήταν μικρό και χαμηλό λειτουργώντας ως οπή ανακούφισης στην περίπτωση που τα νερά του ποταμού υπερχείλιζαν προς τα πλάγια ( νοτιοανατολικά )

Τον Φεβρουάριο του 2010 και στις αρχές του 2015 μετά από καταστροφικές πλημμύρες προκλήθηκαν σοβαρότατες ζημιές στο ανατολικό τόξο και το μνημείο κινδυνεύει με κατάρρευση μετά από μια νέα ανάλογα μεγάλη καταπόνηση. 

Η κοινότητα Γοματίου το 1996 με ενέργειές της κατάφερε να επισκευάσει το γεφύρι με τσιμεντοενέσεις και στηρίγματα δίνοντας έτσι στο γεφύρι την αρχική του μορφή, μετά από  μελέτη που εκπονήθηκε το 1995 από την 10η εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων. Παράλληλα προστέθηκαν ένα εξωκλήσι αφιερωμένο στη μνήμη του τοπικού Αγίου Γεωργίου του Γοματιανού ( 1780 - 1860 ) μια πέτρινη βρύση και πλακοστρώσεις διαμορφώνοντας έτσι ολόκληρη την περιοχή σε έναν όμορφο χώρο αναψυχής.

Εκτός από το αρχαίο του όνομα το ποτάμι ονομάζεται και "Μυλωνάδικο " αφού στην περιοχή λειτουργούσαν παλιότερα αρκετοί μύλοι.

Σήμερα αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο της περιοχής του Γοματίου καθώς και σημείο αναφοράς πολλών ανθρώπων. Μετά από σχεδόν 9 αιώνες ανθρώπινης ιστορίας στέκει εκεί αγέρωχο κατασκευασμένο με μοναδική τέχνική και δεξιοτεχνία αντιμετωπίζοντας ακλόνητο τα νερά του Ψυχρού ποταμού.

Στην ευρύτερη περιοχή ήταν κτισμένοι και τρείς βυζαντινοί πύργοι που προστάτευαν εποπτεύοντας την περιοχή. Ο πύργος του Ορφανού, του Κουνούπη και της Δεβελικίας. Σήμερα διασώζονται μόνο τα ερείπια του πύργου του Ορφανού ο οποίος πρέπει να κατέρρευσε ολοκληρωτικά στη διάρκεια του σεισμού του 1932.

Στο λιθόστρωτο πάνω στο γεφύρι είχαν τοποθετηθεί πέτρες άριστα συνδεδεμένες μεταξύ τους και στο στηθαίο τοποθετήθηκαν κάθετες πέτρες, ( κολώνες ), που δίνουν μια εξαιρετική όψη και ομορφιά στην κατασκευή. 

Το γεφύρι λέγεται και του " Παππού Γιώργου " γιατί στο ποτάμι αυτό έζησε και αγίασε ο Άγιος Γεώργιος ο Γοματιανός ( 1780 - 1860 )

Πηγές :  Περιοδικό Παγχαλκιδικός Λόγος    τεύχος 24

              Το Βυζαντινό γεφύρι του Γοματίου Χαλκιδικής

                              Σταύρος Αστ. Κλειδαράς

 Λιλιμπάκη Μαρία (Αρχιτέκτων-Αρχαιολόγος) & Iωακείμ Παπάγγελος (Οικονομολόγος-Αρχαιολόγος)

 «Οι Υγρότοποι της Χαλκιδικής» (1995)

" Ύστερη περίοδος της Ρωμανίας "   Πέτρος Τζαγκαράκης

         ( 1204 - 1453 )

  

Κείμενο και φωτογραφίες : Σάκης Μπιλέτσιος

                                                                                                                                  Σεπτέμβριος 2023

ALBATROS DV/va German World War I fighter aircraft.

      Κατά τη διάρκεια του Α' παγκοσμίου πολέμου οι διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες των αντιμαχόμενων πλευρών πέρα από τις τρομακτικά μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό και κάθε είδους τεράστιες  καταστροφές, δημιούργησαν ως αντίβαρο σε αυτά, την τεχνολογική ανάπτυξη με αλματώδεις ρυθμούς σε πολλούς τομείς. Η αεροπορία που ήταν μια σχετικά καινούργια εξέλιξη στην ανθρώπινη ιστορία εκείνης της εποχής, ( αρχές του εικοστού αιώνα ),  καθώς έγινε αμέσως αντιληπτό ότι μπορούσε να διαδραματίσει τεράστιο ρόλο στους στρατιωτικούς συσχετισμούς και τις δυνάμεις των κρατών, αναπτύχθηκε ως ξεχωριστός κλάδος των ενόπλων δυνάμεων των προηγμένων χωρών της Ευρώπης αλλά και παγκόσμια.

Στους ουρανούς πάνω από την Ευρώπη συγκρούστηκαν δεκάδες διαφορετικά αεροσκάφη που σχεδιάζονταν διαρκώς ανανεωμένα, αφού οι ανάγκες των αερομαχιών αλλά και της στρατηγικής διαμορφώνονταν συνεχώς μετά από κάθε αποστολή που εκτελούσαν. Η Γερμανία  ( Κεντρικές δυνάμεις η Τριπλή συμμαχία, Γερμανία - Αυστροουγγαρία - Ιταλία ) είχε αναπτύξει από το 1916 τα μονοθέσια αεροσκάφη Albatros DV κατασκευάζοντας περίπου 900 από αυτά και 1612 Albatros DV/va για την Luftwaffe, πριν σταματήσει η παραγωγή τους τον Απρίλιο του 1918.

Το Albatros DV/va μπορεί να  ''κλείδωσε '' την απόδοση των συμμαχικών μαχητικών αλλά κατασκευάστηκε σε μεγάλους αριθμούς εστιάζοντας στην ποσότητα και όχι στην ποιότητα.

Πολλοί χάθηκαν στη μάχη  τόσο από συμμαχικά αεροσκάφη όσο και από την δομική αστοχία της κάτω πτέρυγας. Το 1918 απαγορεύτηκε η παρατεταμένη κατάδυση σε αεροσκάφη DV.

Με άνοιγμα φτερών 9,04 μέτρα / 29 ft και μήκος 7,33 μέτρα / 24 ft και με έναν εξακύλινδρο υδρόψυκτο κινητήρα Mercedes D.III  200 hp ήταν ένα ευέλικτο και γρήγορο μαχητικό του 1917 - 1918 

MAXIMUM ALTITUDE -  Μέγιστο υπηρεσιακό υψόμετρο :  5.700 Μέτρα / 18.700 ft

ΟΠΛΙΣΜΟΣ : Δύο πολυβόλα Spantau LMG 8/15 των 7,9 mm / 0,31 in

Χρησιμοποιήθηκε στο θέατρο των επιχειρήσεων του Δυτικού μετώπου καθώς επίσης στην Ιταλία και την Παλαιστίνη.

Βαμμένο ως αεροσκάφος DV αυτό το αντίγραφο κατασκευάστηκε στην Νέα Ζηλανδία από την εταιρεία ''The Vintage Aviator Ltd " το 2011. Χρησιμοποιήθηκε ένας αυθεντικός κινητήρας Mercendes D.III από τη συλλογή του μουσείου της RAF και αντιπροσωπεύει ένα αεροσκάφος που πετούσε το 1918 στο Δυτικό μέτωπο.

Η ΖΩΗ ΣΤΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ

Οι πιλότοι και οι παρατηρητές στον αέρα δεν θα μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά τους χωρίς ένα τεράστιο δίκτυο υποστήριξης στο έδαφος. Κάθε μοίρα χρειαζόταν περίπου 25 πληρώματα αεροσκαφών και 175 πληρώματα εδάφους για να παραμείνει επιχειρησιακή.

Οπλουργοί, εγκαταστάτες και μηχανικοί εργάζονταν σε αεροπλάνα και κινητήρες, ενώ αξιωματικοί σύνδεσμοι και φωτογραφικές ομάδες επεξεργάζονταν πληροφορίες που συγκέντρωναν τα πληρώματα των αεροσκαφών.

Τα ασφαλισμένα όπλα ήταν έτοιμα για επιχειρήσεις και οι επικεφαλής παραλάβαιναν όλα όσα χρειαζόταν η μοίρα, συμπεριλαμβανομένων των ειδών ένδυσης και των καυσίμων.

Από τις κατώτερες τάξεις μέχρι τους ανώτερους αξιωματικούς όλο το προσωπικό είχε να παίξει σημαντικό ρόλο.

Το αμερικανικό αυτοκίνητο Ford Model T  Light Tender έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην διάρκεια του Α' παγκοσμίου πολέμου στις στρατιωτικές υπηρεσίες των δυνάμεων της ΑΝΤΑΝΤ ( Ήταν η συμμαχία της Αγγλίας και Γαλλίας ενάντια στην συμμαχία των Γερμανών με την Αυστροουγγαρία και Ιταλία ).  Αν και ο κατασκευαστής του Henry Ford είχε δηλώσει ότι δεν θα επέτρεπε τη χρήση του οχήματος αυτού στην Ευρώπη αυτό δεν συνέβη. Το συγκεκριμένο μοντέλο ήταν εξοπλισμένο με έναν τετρακύλινδρο κινητήρα 2896 cc και μπορούσε να αναπτύξει μέγιστη ταχύτητα 72 km/h η 40 mph, διανύοντας περίπου 16 - 25 μίλια με ένα γαλόνι καυσίμου. Αυτό το καθιστούσε απαραίτητο και αξιόπιστο ως στρατιωτικό όχημα και έτσι χρησιμοποιήθηκε για μεταφορές , ως ασθενοφόρο, πυροσβεστικό και σε διάφορους ρόλους ακόμη.

Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1914 και κυκλοφορούσε παντού ως και το 1930.

                                                                      Φεβρουάριος 2023

                                                 Κείμενο και φωτογραφίες : Σάκης Μπιλέτσιος

  Δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση μέρους η ολόκληρης αυτής της δημοσίευσης χωρίς την έγγραφη άδεια του δημιουργού.